Beter Afrikaans - Betekenisverdigting

Betekenisverdigting

Normaalweg skryf ons byvoeglike naamwoorde los van selfstandige naamwoorde, byvoorbeeld mooi huis, lang man, rooi hemp.

Maar wat van die volgende woorde?

geelperske
langbroek
donkerkamer
mooimeisie
blindevink

Dit is voorbeelde van betekenisverdigting. Daarmee bedoel ons woorde wat met verloop van tyd 'n betekenis verkry het wat anders is as wanneer die woorde los geskryf sou wees (kyk reël 14.31 in die AWS).

Kom ons kyk weer na die voorbeelde hierbo en vergelyk dit met die betekenisverskil as dit los geskryf sou wees.

'n Geelperske is 'n spesifieke soort perske, maar 'n geel perske kan enige soort perske wees met 'n geel kleur.
'n Langbroek is 'n bepaalde soort broek. 'n Mens kry byvoorbeeld ook 'n kort langbroek (vir kinders) teenoor 'n lang langbroek.
'n Donkerkamer is 'n vertrek waar foto's ontwikkel word. 'n Donker kamer, daarenteen, is enige vertrek wat donker gemaak word deur byvoorbeeld die gordyne toe te trek.
'n Mooimeisie is 'n soort voël, maar 'n mooi meisie is 'n aantreklike, jong vrou.
'n Blindevink is 'n soort gereg, terwyl 'n blinde vink 'n voëltjie is wat nie kan sien nie.

Die eenvoudigste toets vir betekenisverdigting is dat daar ŉ vaste vorm met ŉ ander betekenis (blindevink) naas die woordgroep (blinde vink) moet bestaan.

Baie mense wil konsepte soos blinde sambok (gesê wanneer ŉ ongeluk ŉ kwajong oorkom), groen lig (soos in Gee hom die groen lig om voort te gaan met die werk) en rooi pen (gesê wanneer iemand iets noukeurig nasien) vas skryf, omdat hulle dink dat betekenisverdigting ingetree het. In hierdie gevalle is dit egter gewone metafore, net soos die silwer randjie van ŉ wolk, of as iemand jou met groot oë aankyk. Ons weet dat ŉ groen lig by ŉ robot beteken dat jy maar kan voortgaan, en ons gebruik dus dieselfde konsep om te sê iemand kan maar voortgaan met sy/haar werk. Daar is dus in wese nie ŉ betekenisverskil tussen die groen lig van ŉ robot en die metaforiese groen lig nie. Betekenisverdigting is dus nie ter sprake nie en die woordgroep (blinde sambok, groen lig en rooi pen) word dus los geskryf.